Świat już dawno oszalał, pędzi na złamanie karku zupełnie nie wiadomo dokąd. Każda wielka cywilizacja miała taki moment przesytu i roztycia – zwykle potem przychodził jej koniec. Czasem mam wrażenie, że my jesteśmy już niedaleko.

“Od jakiegoś czasu przypływają tu rzeką. Złe liście, gringo. Złe! Nie gniją. Nie schną. Nie rozpadają się w proch tak jak wszystkie normalne liście. A kiedy je wrzucić do ognia, skwierczą nieprzyjemnie, szybko się zwijają i czernieją (…) Nie pozwalam ich nikomu dotykać. Kiedyś jedno z dzieci zaczęło go lizać, bo ładnie pachniał, a potem długo było chore. Krosty i wierzgający żołądek – (…) Szaman ostrożnie uniósł matę rozłożoną na podłodze szałasu. Pod spodem zobaczyłem dokładnie to, czego się spodziewałem – kilka plastikowych torebek. Na jednej z nich było napisane: detergente.

– To pewnie ten ładnie pachniał, prawda?”

(s. 318)

Opakowanie.

Nawet gdy kupuję coś potrzebnego, generuję masę śmieci. To dość dołujące. Lubię rukolę, ale za każdym razem gdy robię z niej pyszną sałatkę do kosza leci duże, twarde, plastikowe pudełko. Już dawno przestaliśmy pić wodę mineralną, bo codzienna ilość plastikowych butelek była przerażająca. Pijemy filtrowaną kranówkę, a jeśli zobaczycie u nas plastikową butelkę, to możecie mieć pewność, że jest używana dopóki jest w stanie ustać samodzielnie. Mimo wszystko wciąż marnujemy dużo, mimo że segregujemy śmieci i że “trochę się staramy”. Trochę to jednak za mało. Biję się w pierś: za dużo detergentów, jednorazowych torebek, za dużo aluminiowej folii.

Najlepiej można zarobić na naszym stylu życia.

Jeśli chcesz zacząć szyć, najpierw kupujesz maszynę i materiały, a jeśli chcesz zająć się rękodziełem najpierw kupujesz masę arkuszy, pędzli, drobiazgów potrzebnych do pracy. Każdy sportowiec potrzebuje gadżetów, począwszy od stroju i obuwia, po rozmaite sprzęty potrzebne do uprawiania różnych sportowych dyscyplin. Interesuje Cię muzyka? Książki? Każde hobby kreuje potrzebę kupienia czegoś.

A najłatwiej oddziaływać na dzieci.. i ich rodziców.

Zabawki. Kiedyś miały funkcję edukacyjną, ćwiczyły umiejętności przydatne w późniejszym, dorosłym życiu. Dzisiaj służą doraźnemu zajęciu dzieci, zatkaniu rozszczeniowej, pyskatej buzi potomka w kolejce do kasy plastikową pierdółką z Chin. Tanią, napakowaną trującymi barwnikami. Dziecko pobawi się przez dzień, dwa i rzuci w kąt, ale kto by się przejmował, przecież to nie kosztowało fortuny, a uśmiech dziecka jest bezcenny.

Producenci umiejętnie podsycają dziecięcą żądzę posiadania – każda nowa bajka pojawia się z wachlarzem gadżetów: piżamki z Elsą lub Świnką Peppą, spineczki i zeszyty, wszystko na licencji, z pięknymi rysunkami. By zarobić jeszcze więcej producenci wymyślają serie, bo wiadomo, że dzieciaki uwielbiają kolekcjonować. Dołączona do produktu książeczka z brakującymi bohaterami spowoduje wieczny niedosyt, niezaspokojoną potrzebę posiadania kolejnych i kolejnych elementów. Jest nawet specjalna nazwa “produkt uzależniający”.

“- Czarowniku… One zostały zrobione, nigdy nie żyły, nie wyrosły, są wytworem człowieka (…) zakopane, nawet głęboko na wiele-wiele-wiosek nie znikną. Ziemia już ich nie zechce; nie będzie umiała wchłonąć. Mimo, że z ziemi pochodzą.

– To nie jest dobra magia, gringo. Dobry jest tylko taki czar, który potrafisz odwrócić. Dlaczego więc tworzycie te liście?

– Mnie nie pytaj, ja ich nie tworzę.

– Ale je masz. Dlaczego?

– Są wygodne. Nie przepuszczają wody.

– Ale nie chcą zniknąć, tak? Nie wchłonie ich ziemia, nie rozpuści woda, nie zjedzą robaki, a wrzucone w ogień dają zły dym, tak?

– Tak, Czarowniku.”

(s. 319)

Jednorazowego użytku.

Co się dzieje ze szczoteczkami do zębów? Według producentów powinniśmy je wymieniać raz na trzy miesiące. A tubki po paście, pudełka po kremach? A jednorazowe zapalniczki? Butelki? Zabawki dołączone do gazet i czekoladek? Mamy wygodne przeświadczenie, że wyrzucane przez nas tworzywa sztuczne są gdzieś recyklingowane, że wracają po przerobieniu w nowej postaci. Ale niestety prawda jest zupełnie inna – większość odpadów upychana jest gdzieś na ziemi, pod ziemią, w oceanie.

Rajskie plaże na całym świecie zmieniają swoją strukturę. Na Hawajach legendarny biały piasek jest wypierany przez drobinki plastikowego confetti, przypływające każdego dnia. Ludzie zawsze zanieczyszczali ziemię, ale nasza planeta ma wspaniałe możliwości oczyszczania się. Niestety, robimy się coraz bardziej pomysłowi i wytwarzamy więcej przedmiotów, które nie ulegają biodegradcji – współcześni badacze znajdują pięćdziesięcioletnie plastikowe “zabytki” w oceanach. Wszystko, co wyrzucono tam w czasach, gdy nasi rodzice byli mali w dalszym ciągu tam jest i uparcie nie chce się rozłożyć. A my produkujemy nowe – kupujemy, kupujemy, wyrzucamy, wyrzucamy.

Pacyficzna plama śmieci.

Między Kalifornią a Hawajami, w pięknych krajobrazowo obszarach Oceanu Spokojnego dryfuje wielka wyspa. Jest tak duża, że ma już swoją oficjalną geograficzną nazwę, ma też swoich badaczy. Nazywa się Wielka Pacyficzna Plama Śmieci (z angielskiego “Great Pacific Garbage Patch”) i odkryto ją mniej więcej dwadzieścia lat temu. Faktycznie jest olbrzymia – powstała z kilku milionów ton dryfujących materiałów, głównie tworzyw sztucznych, które prądy morskie zapędziły w to miejsce ze wschodnich wybrzeży Azji i zachodnich Ameryki. Nie jest to “wyspa” w znanym nam znaczeniu, nie da się na nią wejść, nie da się po niej chodzić – składaja się z rozbitych na niewielkie polimery odpadów: naszych starych długopisów, telefonów, torebek foliowych, zabawek. Bardziej nie może się rozłożyć, więc dryfuje na olbrzymiej powierzchni, niczym wielka trująca plastikowa zupa, o rozmiarze.. dwukrotnie większym niż powierzchnia Stanów Zjednoczonych (!!!).

Wiecie jak jest – to, co czynimy zawsze wraca do nas. Tak samo jak toksyczna niespodzianka, która wraca na nasze talerze w postaci ryb z dzikich łowisk, z pestycydami, rtęcią i innymi smakołykami w pakiecie, w ramach sprawiedliwości dziejowej.

“- Złe Czary. Nieodwracalne! Tfu! – splunął podobnie jak my na psa urok. – Nieodwracalne wolno czynić tylko Bogu. Tfu! Tfu! Nieodwracalne należy do Pachamamy! Czy wy tego nie wiecie, gringo?

– A ty nigdy nie korzystasz z czarów, których nie umiesz odwrócić?

– Nigdy, gringo. Cokolwiek czynisz, musisz umieć to zatrzymać i odwrócić. Bo przecież nigdy nie wiesz, czy obrana droga jest dobra.”

Cytaty: “Rio Anaconda” Wojciech Cejrowski (str.320)

Epilog.

Długo dojrzewałam do tej serii wpisów, wypływają tu książki przeczytane rok temu (“Mniej” Marty Sapały), i wcześniej (“No logo” Naomi Klein), i później (“Slow Fashion” Joanny Glogazy) oraz świetny film “Spisek żarówkowy. Nieznana historia zaplanowanej nieprzydatności” (do obejrzenia na You Tube – tutaj). Dodatkowo wiele innych tekstów i artykułów dających do myślenia odnośnie czasów w jakich żyjemy i alarmujących wydarzeń (chociażby ostatnie olbrzymie pożary na wyspach Indonezji). Nie spieszyłam się z pisaniem, chciałam na spokojnie przetrawić lektury, nie rzucać się do roli recenzenta tuż po premierze. Sprawdzić, czy mają jakiś wpływ na moje postępowanie, czy coś z zapału neofity zostanie po dłuższym czasie. Coś zostało. Nie nauczyło mnie zakupowego celibatu, nie zachęciło do minimalizmu, nie sprawiło, że pokusy handlowych galerii zniknęły jak za jednym ruchem czarodziejskiej różdżki. Nie, nie zniknęły. Ale zakupy zrobiły się.. trudniejsze. Powolniejsze. Mniej spontaniczne, mniej bezmyślne.

Wracając do książek. “No logo” – wizja tego, co żądne zysku korporacje robią z naszym światem jest przerażająca.. ale to relacja sprzed ponad dekady. Najgorsze jest to, że od jej wydania pojawiła się jeszcze “szybsza” moda, jeszcze gorsza jakość i zwiększona produkcja. Moda to już działka Joanny Glogazy. “Slow fashion” to niezła książka, chociaż jak dla mnie mało odkrywcza, a jej treść można zawrzeć w kilku artykułach. Z pewnością nauczyła mnie, by zwracać większą uwagę na jakość, sposób uszycia, skład materiałowy oraz by kupować lepsze towary, a rzadziej. Do wielkiej czystki w szafie mnie nie namówiła. I wreszcie “Mniej”. Świetna lektura. Wielowymiarowa, dająca do myślenia. Bardzo polecam, chociaż sam eksperyment roku bez zakupów to dla mnie zbytnia ortodoksja. A film o żarówce obejrzyjcie choćby teraz, trwa niespełna godzinę, a mocno daje po głowie.

Może jeszcze kiedyś wrócę do różnych aspektów masowego wytwórstwa przedmiotów, póki co polecam te źródła. Mam nadzieję, że zostanie również i u Was jakaś refleksja nad światem.

Czytajcie również:

Tryptyk, część pierwsza: O nieopanowanej potrzebie zakupów.

Tryptyk, część druga: O towarach, które zużywają się zbyt szybko.

Starsze wpisy w podobnej tematyce:

Kupuj & bądź szczęśliwa!

Mit Matki Zaniedbanej.