Niedawno pisałam (tutaj) o metodach wychowawczych rodem z Paryża. Ciężko by było zmieścić cały temat w jednym poście, dlatego też postanowiłam pokroić go na mniejsze, lekkostrawne kawałki :). Tak, porównanie kulinarne jest jak najbardziej na miejscu, bo dziś skoncentrujemy się na kwestii jedzenia. Lub niejedzenia, co też się często wśród dzieciaków zdarza. Dla przypomnienia – podstawą do poniższych rozważań są dwie książki Pameli Druckerman: bestsellerowa “W Paryżu dzieci nie grymaszą” oraz jej kontynuacja “Dziecko dzień po dniu”.

Zacznę prostym pytaniem: co jedzą francuskie dzieci?

Otóż wyobraźcie sobie, że zdecydowana większość z nich konsumuje to samo, co dorośli. Maluchy są uczone, by jeść różnorodnie i poznawać nowe smaki od kiedy tylko zaczynają swoją przygodę z jedzeniem. W związku z tym, że rodzice przykładają dużą wagę do rozszerzania diety, to nie mają potem problemu z wydzierającym się maluchem który podczas wizyty w restauracji lub u znajomych na weselu marudzi na widok pieczonych karczochów (bo wolałby klasyczne nuggetsy z frytkami). Każdy lubi nuggetsy z frytkami, ja też i moje dziecko również. Ale jeśli  Wasze dzieciaki muszą dostać nuggetsy w takiej sytuacji, a na warzywa absolutnie nie chcą patrzeć, to znaczy, że czas coś zmienić w sposobie podawania posiłków i ogólnie w podejściu do żywienia dziecka.

Przede wszystkim – to nie dziecko ma ograniczone upodobania żywieniowe (mam na myśli takie dziecko, które wciąga sam makaron, albo bułę z parówką, bo inne rzeczy są “be”), lecz to rodzice pozwolili mu na wybiórcze odżywianie, bo byli mało konsekwentni w tej kwestii. Francuzi nie mają jakiejś wielkiej metody, jak nauczyć dzieci jedzenia różnych produktów, ale proponują garść prostych i sensownych rad. Oto one:

1. To rodzic decyduje.

Szykując posiłek dla dziecka rodzic decyduje co pojawi się na stole. Możesz zaanonsować dzisiejsze menu niczym kelner i powiadomić malca, że na śniadanko jemy świeże pieczywo z wędliną, sałatkę z pomidorów i sera oraz jajka na twardo. Możesz zapytać, czy Twój potomek woli twarożek, czy plaster żółtego sera – czemu nie? – niech czuje, że ma coś do gadania. Ale zakres jego decyzji nie powinien być duży, a nade wszystko należy unikać negocjacji przy otwartej lodówce, kiedy to zdenerwowany brakiem apetytu dziecka rodziciel proponuje po kolei wszystkie produkty żywnościowe, byle tylko dziecko coś zjadło. Nie ma wyboru i zastępowania jednych produktów innymi – cała rodzina powinna dostać do jedzenia to samo.

2. Spróbuj wszystkiego.

Pamiętajcie że nie chodzi o to, by dziecko zjadło cokolwiek, nie chodzi o wygranie jednej bitwy i wepchnięcie w malucha jak największej ilości zupki. Musimy patrzeć bardziej perspektywicznie, bo przecież uczymy dziecko odżywiania – nie zje zupki teraz – trudno! – pewnie zgłodnieje przy następnym posiłku. Ważne, by maluch spróbował choć niewielkiej ilości każdego składnika obiadu, czy kolacji. Nawet mały kęs się liczy, a jeśli uparcie odmawia, to może uda się go nakłonić do powąchania nieszczęsnego brokuła lub fasolki szparagowej. Często pobudza to ciekawość dziecka i nie wiedzieć kiedy maluch sam pakuje nielubiany pokarm do buzi. Nawet jeśli potem wypluje, ważna jest każda próba.

Do kolejnego dania/deseru przechodzimy dopiero wtedy, gdy dziecko skosztuje, lub chociaż powącha każdego elementu znajdującego się na talerzu. Nawet jeśli maluch nie toleruje zieleniny, nie przestawajcie podawać choćby symbolicznej ilości koperku na ziemniakach, czy szczypiorku na pomidorze. Jedzenie to kwestia przyzwyczajenia – jeśli przestaniemy serwować pewne elementy, to dziecko utwierdzi się w przekonaniu, że ich nie lubi. Młodemu w dalszym ciągu zdarza się pedantycznie wyciągać każdy zielony element z zupy, ale nie ułatwiam mu zadania i zawsze dodaję chociaż odrobinkę pietruszki, czy koperku również do jego porcji. Czasem olewa sprawę i zjada bez selekcji, więc chyba metoda, że jemy tak samo zaczyna działać.

3. Przekąskom mówimy “nie”!

By powyższe wskazówki miały sens należy całkowicie pozbyć się zwyczaju podjadania między posiłkami. Wprawdzie nasze dzieci przypominają dość mocno dzikie zwierzęta, ale uwierzcie – jednak nimi nie są. Potrafią wytrzymać trzy – cztery godziny bez jedzenia pod warunkiem, że zaczniemy je do tego przyzwyczajać. Prosta zasada: jeśli dziecko nie dostaje przekąsek, to je ze smakiem posiłki. Jeśli zapchamy malucha chrupkami kukurydzianymi lub wafelkami, bo przecież nie zjadł śniadania i pewnie jest głodny, to dajemy mu poważną i bardzo niepedagogiczną lekcję. Dziecko utwierdza się w przekonaniu, że jak pomarudzi przy posiłku, to w nagrodę dostanie coś znacznie smaczniejszego. Kolejnego posiłku pewnie maluch też nie zje, bo przecież będzie napchany chrupkami lub ciasteczkami.. gdzie sens, gdzie logika?

We Francji dzieci nie dostają przekąsek w czasie dnia i dzięki temu ze smakiem i ciekawością konsumują wartościowe posiłki, otrzymywane o stałych porach. U nas ta zasada raczej działa. Dlaczego “raczej”? Bo podczas wycieczek, imprez rodzinnych i odwiedzin u znajomych obowiązuje inna zasada zwana “brak zasad” – wówczas Młody może sobie pofolgować i jeść wszystko to, co inne obecne dzieci. W domu nie ma chrupek kukurydzianych ani ciasteczek, ale nie bronimy mu takich łakoci w wyjątkowych sytuacjach, bo nie chcemy unieszczęśliwiać naszego dziecka i powodować niezdrowego zainteresowania pokarmami, których na co dzień nie dostaje. Stanowczo odmawiamy mu tylko słodkich napojów (bo po co? – toż to sam syf) i czekolady (moim zdaniem dwulatek jest na nią za mały). Skutkiem ubocznym braku zasad podczas wycieczek jest stanowczy okrzyk “mniam, mniam!” pojawiający się na każdym spacerze po zobaczeniu pierwszej lepszej ławki. Młody podejrzewa, że mamy ze sobą coś dobrego na przekąskę i wymusza postój tuż po opuszczeniu auta:).

4. Dzieci nie są wybredne.

W Stanach, skąd pochodzi autorka książki, dominuje przekonanie, że dzieci są bardzo wybredne i żywieniowo ograniczone. W związku z tym rodzice po kilku próbach podania maluchom rozmaitych warzyw i owoców poddają się – uznają, że ich latorośl najwidoczniej kocha tylko pizzę i spaghetti z sosem pomidorowym. W rezultacie podają dzieciom to, co dzieci chcą jeść – co zresztą pewnie jest dla tych rodziców wygodne, bo sami również zazwyczaj nie są fanami gotowanego na parze kalafiora. Dzieci są mądre – dość szybko dostrzegają fałsz i podwójne standardy żywieniowe rodziców, którzy sami wpieprzają smażone steki, a dla malucha mają łososia na parze. Dziecko zawsze naśladuje rodziców i uczy się od nich. I powstaje swoiste błędne koło – jak u inżyniera Mamonia z “Rejsu”, który lubi tylko te piosenki, które zna – dziecię zamyka się na całe spektrum interesujących doznań kulinarnych.

Zadaniem rodziców jest przekonanie dziecka do jak największej ilości różnorodnych pokarmów, zwłaszcza owoców i warzyw. We Francji uważa się, że oczywiście, dzieci mogą preferować te czy inne potrawy, ale nie jest to powodem, by całkowicie wykluczały inne, a nauka odpowiedniego odżywiania jest tak samo ważna jak nauka dobrych manier. Niektóre dzieci są bardziej konserwatywne, bardziej oporne, i różnicowanie ich jadłospisu trwa dłużej, lecz w dalszym ciągu to rodzic decyduje co się je – jeśli się nie ugnie (vide: stałe pory posiłków, zero podjadania, zero negocjacji przy lodówce) to jest duża szansa, że dziecko w końcu zaakceptuje nowe potrawy.

5. “Pogodna nonszalancja”.

Tak, właśnie taka poza powinna towarzyszyć nam przy posiłku malucha. Wprawdzie nakłaniamy, by młody smakosz spróbował wszystkiego, ale nie rwiemy włosów z głowy, gdy wypluwa sałatkę, nie piszczymy przesadnie z zachwytu, gdy wcina kotleta. Lepiej nie pokazywać egzaltacji, nie dawać dziecku do zrozumienia jak bardzo zależy nam na tym, by wyczyścił cały talerzyk.. niech się maluch uczy, że je dla siebie. Zachowujemy się neutralnie, oczywiście proponujemy, by spróbował tego, czy owego, chwalimy, gdy ładnie je, ale nie popadajmy w skrajności. I przy okazji tłumaczymy dziecku, że posiłki to czas, który rodzina spędza razem, w miłej atmosferze, ciesząc się własnym towarzystwem. I oczywiście wierzymy mocno, że tak będzie!

6. Różnorodność.

Brokuł na parze jest “be”? Spróbujcie przyszykować zupę z brokułów, brokuła duszonego, pieczonego, polanego sosem, w cieście serowym. Wszelkie pokarmy można serwować na różne sposoby, więc nie poddawajcie się, stosujcie przyprawy, sosy, grillowanie, zapiekanie i tak dalej. W końcu dziecko spróbuje, a może nawet polubi. Ważne jest też by posiłki nie powtarzały się za często oraz by były ładne i kolorowe. Ja wiem, że nie zawsze się da zaserwować atrakcyjny posiłek – wszak kanapka z szynką zawsze wygląda podobnie, a zawartość lodówki nie zawsze sprzyja naszym wysiłkom i kreatywności. Mimo to warto się czasem (z naciskiem na “czasem“) trochę postarać i zaserwować rodzinie apetyczne i kolorowe dania.

7. Pobudzanie ciekawości.

Wspominałam wyżej o wąchaniu dania – ten prosty patent naprawdę się u nas sprawdza! No, może nie za każdym razem, ale często Młody marudzi i czegoś nie chce, a jak już powącha, to przynajmniej próbuje czy dobre. Tak naprawdę chodzi o przełamanie dziecięcego dystansu i nieufności wobec czegoś nowego i nieznanego – co w tym przypadku występuje pod postacią sałatki z cykorii albo suszonego pomidora. Bardzo pomaga gdy dziecko może obserwować nasze zmagania podczas gotowania, albo gdy samodzielnie wybiera warzywa w sklepie. Starsze dzieci mogą też wykonywać proste czynności pomocnicze w kuchni lub – jak we Francji – piec wraz z rodzicami ciasto. Autorka wspomina o swojej małej sąsiadce, która odmierza składniki do sosu vinegret.. myślicie, że to przypadek, że lubi jeść sałatę z tym sosem?  Po prostu – posiłki, przy których dziecko pomaga są mu bliższe, a przez to ciekawsze do zjedzenia.

Francuzi dużo rozmawiają o jedzeniu i uczą swoje potomstwo, że jest to nie tylko odżywianie, lecz również doznanie zmysłowe, dyskutują o smakach słodkich i słonych, porównują który ser lepszy, która ryba smaczniejsza. Rozmowa o jedzeniu to dużo więcej niż standardowe “smakuje mi”. My przy stole często opowiadamy historię jak powstawał nasz obiad – na przykład o tym jak tata zgniótł ząbek czosnku, podsmażył na oliwie, a potem wrzucił pomidory i dodał aromatyczne zioła. Takie szczegółowe “baśnie kulinarne” powodują, że dzieciaki zaczynają interesować się posiłkiem i w rezultacie chętniej jedzą. U nas działa.

8. Cierpliwość i radzenie sobie z frustracją.

Francuskie dzieci, poprzez specyficzne podejście tej nacji do żywienia, dużo lepiej radzą sobie z niewielką frustracją i zniecierpliwieniem. Od małego są przyzwyczajane, że na coś trzeba czekać – na przykład  na cztery posiłki (śniadanie, obiad, podwieczorek i kolację), pomiędzy którymi nie wolno nic podjadać. Umiejętność samokontroli i panowanie nad sobą to cechy dzięki którym dziecko jest szczęśliwsze i potrafi czerpać większą radość z życia – ponieważ dzieci wiedzą, że nie dostaną natychmiast tego, o co proszą, więc lepiej znoszą takie sytuacje.

Wszystkie dzieci mają zachcianki i kaprysy, którym nie należy ulegać, bo wówczas tworzymy niebezpieczny precedens i dziecku wydaje się, że może wszystko. Czym szybciej młodociany zrozumie, że nie jest sam na świecie, i że nikt nie będzie rzucał wszystkiego, by wypełniać jego rozkazy tym lepiej, również dla młodocianego, z którego wyrośnie bardziej empatyczny i szczęśliwszy dorosły. Zresztą zasada ta odnosi się do ogółu wychowania, nie tylko do nauki jedzenia.

9. Słodycze to nie zło.

Słodycze są uważane we Francji za normalne produkty żywieniowe, które powinny występować w zrównoważonej diecie. Dzieciakom nie zabrania się jedzenia słodyczy, dostają je regularnie (codziennie na podwieczorek) w niewielkich ilościach, za to dobrej jakości – zwykle są to ciasta pieczone w domu lub czekolada. Dzięki temu maluchy nie rzucają się dziko na słodycze na urodzinach kolegi. I przy okazji wynoszą z domu naukę pieczenia ciast.

U nas w domu dość podobnie – jeśli akurat mamy dobry domowy wypiek to maluch również dostaje i chętnie zjada, chociaż chyba woli owoce, które wydłubuje z wszelkich ciast. Nawet na własnych urodzinach po rozparcelowaniu tortu śmietankowego wyżarł truskawki, skosztował kremu i poprosił o arbuza i czereśnie, które wypatrzył na stole. Oczywiście gdy wpadają goście z ciasteczkami i wafelkami to mu nie bronimy – są to odstępstwa od codziennej rutyny (patrz punkt 3), które pozwalają nam w spokoju dopić kawę.

10. Pij wodę!

I ucz tego nawyku dzieci. Dobrze wypić smaczny sok, kompot, czy herbatkę – ale raz dziennie, przy stole, przy posiłku. Poza tym maluch powinien być przyzwyczajony do zaspokajania pragnienia wodą – dzięki temu również nie napycha sobie żołądka między posiłkami. Młody czasem się buntuje i nagle ni z tego ni z owego prosi o “siok”, ale ponieważ my pijemy wodę on również to akceptuje.. albo po prostu pogodził się z tym, że nie wszystko w życiu można mieć :).

Zapraszam Was serdecznie do dyskusji na temat odżywiania dzieci – macie jakieś sprawdzone zasady? Podobają się Wam myśli zawarte w książce, czy wręcz przeciwnie – uważacie, że są nierealne do zastosowania w prawdziwym życiu? Jestem bardzo ciekawa Waszej opinii. I jeszcze na koniec cytat z książki:

“Nie dążymy do tego, by wmusić w dziecko odpowiednią ilość składników odżywczych przy każdym posiłku. Chcemy nim tak pokierować, żeby zyskało niezależność w zakresie odżywiania się, umiało cieszyć się posiłkami i regulować własny apetyt.”